Alergie, szczególnie te na pokarm, to także powszechny problem u niemowląt. Dziecko może być uczulone nie tylko na białka mleka krowiego, jaja czy pszenicę – nadwrażliwość mogą powodować również pospolite warzywa, owoce czy dodatki do żywności. Warto wiedzieć, jakie czynniki sprzyjają rozwojowi alergii i kiedy dziecko może być na nią szczególnie narażone, aby z odpowiednią uważnością wprowadzać nowe składniki do jego diety.
Czy można w jakiś sposób ocenić ryzyko wystąpienia alergii u dziecka?
Tak, aby ocenić ryzyko wystąpienia alergii, należy zadać pytania:
- Czy ktoś z najbliższej rodziny dziecka (rodzice, rodzeństwo) ma rozpoznaną alergię?
Należy zwrócić również uwagę na czynniki środowiskowe:
- Czy w trakcie ciąży mama musiała stosować antybiotykoterapię?
- Czy ciąża zakończyła się przez cesarskie cięcie?
- Czy dziecko po urodzeniu karmione było w sposób mieszany lub wyłącznie mlekiem modyfikowanym?
- Czy dziecko przyjmowało antybiotyki we wczesnym okresie życia?
Jeśli dziecko ma krewnych pierwszego stopnia ze zdiagnozowaną alergią wzrasta u niego ryzyko alergii. Dodatkowo w przypadku odpowiedzi „tak” na jedno lub więcej stwierdzeń dotyczących czynników środowiskowych występuje ryzyko zaburzeń mikrobioty przewodu pokarmowego u dziecka – a co za tym idzie, wzrasta też ryzyko alergii.
Moje dziecko jest w grupie ryzyka, co mogę zrobić?
Jeżeli dziecko znajduje się w grupie ryzyka wystąpienia alergii pokarmowej, warto pamiętać o poniższych wskazówkach:
- Należy je wyłącznie karmić piersią przez 6 pierwszych miesięcy życia i kontynuować karmienie piersią tak długo jak chce tego matka i dziecko, przy jednoczesnym rozszerzaniu diety.
- Jeśli karmienie piersią jest niemożliwe, po konsultacji z lekarzem można zastosować mleko o obniżonej alergenności, czyli tzw. mieszankę hipoalergiczną (HA).
- Wprowadzanie nowych produktów, tak jak u dzieci nieobciążonych ryzykiem alergii, powinno nastąpić między 17. a 26. tygodniem życia niemowlęcia.
- Warto pamiętać, że w przypadku braku objawów alergii nie ma wskazań do modyfikacji schematu żywienia w trakcie rozszerzania diety dziecka i unikania jakichkolwiek produktów, w tym tych potencjalnie alergizujących, jak jaja, gluten czy ryby.
- W razie niepokojących objawów pojawiających się po spożyciu nowych pokarmów należy skontaktować się z lekarzem.
Mikrobiota – co to takiego i dlaczego ten termin tak często pojawia się w kontekście alergii?
Termin mikrobiota określa mikroorganizmy (przede wszystkim bakterie) zasiedlające organizm człowieka, w tym głównie, ale nie wyłącznie, przewód pokarmowy. Około 70-80% komórek układu odpornościowego znajduje się właśnie w jelitach, a na kształtowanie się mikrobioty w okresie 1000 pierwszych dni życia dziecka wpływa wiele czynników, jak sposób karmienia niemowlęcia, czy czynniki środowiskowe. Jelita i ich mikrobiota odgrywają kluczową rolę w rozwoju i funkcjonowaniu układu immunologicznego[1], a tym samym także w zapobieganiu występowania alergii. Proces dojrzewania tego układu zależy w dużej mierze od rodzaju drobnoustrojów, czasu kolonizacji oraz sposobu karmienia dziecka.
Co może zaburzyć wciąż rozwijającą się mikrobiotę dziecka?
Nawet krótkotrwałe stosowanie antybiotyków prowadzi do zmiany składu i liczebności drobnoustrojów zasiedlających przewód pokarmowy. Wiąże się to z dwukrotnie wyższym prawdopodobieństwem wystąpienia astmy4. Ocenia się także, że przyjście dziecka na świat poprzez cesarskie cięcie zwiększa u niego ryzyko alergii o 30%[2].
Na kształtowanie się mikrobioty we wczesnym okresie życia wpływają również inne czynniki środowiskowe, np. pobyt w oddziale intensywnej opieki medycznej czy zanieczyszczenia środowiskowe. Szacuje się, że te ostatnie, w tym palenie tytoniu, mogą zwiększać ryzyko infekcji dróg oddechowych przebiegających z obturacją (świsty) nawet o 20%3. O wystąpieniu alergii na pokarm decydują także czynniki genetyczne. Rozpoznanie alergii u rodziców bądź u rodzeństwa jest czynnikiem ryzyka wystąpienia alergii na pokarmy u dziecka.
Jak dbać o prawidłową mikrobiotę i obniżyć ryzyko wystąpienia alergii?
Obniżenie ryzyka alergii możliwe jest m.in. poprzez przywrócenie prawidłowej mikrobioty jelitowej. Badania wykazały, że mikrobiota dzieci, które rozwiną w przyszłości choroby alergiczne, w porównaniu z mikrobiotą zdrowych rówieśników, charakteryzuje się mniejszą bioróżnorodnością, czyli mniejsze zróżnicowanie drobnoustrojów bytujących w jelicie [3]. Jednym z najlepszych sposobów na przywrócenie prawidłowej bioróżnorodności mikrobioty jelitowej jest odpowiedni sposób żywienia dziecka.
Czy istnieje dieta dla niemowlęcia, która pomoże wspierać jego mikrobiotę?
Należy pamiętać, że mleko matki to zdecydowanie najlepszy pokarm dla niemowlęcia. Zawiera ono składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka, a także te immunomodulujące, np. przeciwciała, które chronią przed niektórymi chorobami. Ponadto mleko matki w naturalny sposób kształtuje prawidłową mikrobiotę jelit niemowlęcia i tym samym wspiera rozwój układu odpornościowego. Towarzystwa naukowe na świecie są zgodne, że złotym standardem jest wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia i kontynuowane tak długo, jak chcą tego mama oraz dziecko, przy jednoczesnym rozszerzaniu jego diety. Zdarza się jednak, że mama nie może karmić piersią. W takiej sytuacji lekarz może zalecić zastosowanie mleka modyfikowanego najbardziej zbliżonego pod kątem składu do mleka matki. Mikrobiotę jelitową będą wspierać m.in. te z zawartością bakterii Bifidobacterium breve oraz błonnika GOS/FOS.